Tittel og innhald

Tittelen på talen har sidan den første årstalen til Hermod Skånland i 1986 vore "Økonomiske perspektiver". Mens dei føregåande sentralbanksjefane stort sett hadde snakka om og brukt tittelen ”den økonomiske situasjonen", la ein frå 1986 meir vekt på å kunne ta opp eit breiare spekter av tema som var viktige for økonomiske vegval.

Kven blir inviterte?

Vanlegvis er rundt 300 gjester til stades under talen. Gjestene representerer ulike institusjonar og verksemder i samfunnet: Det politiske livet (Stortingets president/visepresident og finanskomité, ein del komitéleiarar, dei parlamentariske leiarane i partia, regjeringa), forvaltinga, domstolane, akademia, arbeids- og organisasjonslivet, den finansielle sektoren, bransjeorganisasjonane i næringslivet, større enkeltbedrifter, ungdomsorganisasjonar og kulturlivet. 

Meny og bordplassering

Bordplassering og meny vert publisert kl. 17.20 på dagen for arrangementet.

Det kan vere forfall, så vi tek atterhald om endringar i bordplasseringa.

Meny og bordplassering - årstalen 2024

Møtedatoen

Årsmøtet til representantskapet har sidan 1986 for det meste blitt halde tredje torsdagen i februar, men av og til éi veke før eller seinare. Tidlegare var møta lagde til måndagar, med unntak av 1924 og 1929 (tysdagar), 1932 (onsdag) og 1980 (torsdag). I mellomkrigstida og det meste av 1950-åra var møta for det meste på tredje måndagen i februar, i tida etter krigen og fram til 1951 og i 1960-åra var det ei veke tidlegare. I 1970-åra og første delen av 1980-åra var det den fjerde måndagen i februar som var møtedag.

Datoar for alle årsmøte / årstalar sidan 1922

Avlysingar av talen

I 1929 var Nicolai Rygg sjuk, og føredraget blei ikkje framført på møtet 19. februar, men blei trykt i årsmeldinga til banken. Under krigen var det opphald i talane, men tradisjonen blei vidareført på det første årsmøtet etter frigjeringa, 11. februar 1946.

Informasjon frå banken fram til 1920

Noregs Bank hadde eksistert i 106 år før det blei halde ein formell tale av den karakter vi i dag tenkjer på som "årstalen til sentralbanksjefen". Årsmeldingane fram til 1887 var generelt lite uttømmande. Seinare tok ein etter kvart inn korte kommentarar til dei forskjellige delane av verksemda. Frå 1911 blei det vanleg at meldinga inneheldt korte orienteringar om pengemarknaden og generelle økonomiske forhold.

Endringar med Nicolai Rygg

Nicolai Rygg overtok som direksjonsformann 1. november 1920, og i meldinga for 1920 er for første gong prisrørsla prinsipielt behandla i ei melding frå Noregs Bank. Årsmeldingane til banken blei frå no av etter kvart vesentleg utvida. Om rolla til sjefdirektøren i representantskapsmøta skriv Rygg sjølv i Norges Banks historie: "Fra 1920 ble det fast praksis at det av sjefdirektøren eller nestformannen ble gitt en oversikt over den økonomiske og finansielle utvikling og over viktigere emner Direksjonen hadde til behandling." Vi kan rekne med at det både gjaldt på dei regelmessige kvartalsvise møta i representantskapet og i ei eller anna form alt på årsmøtet i 1921.

Den første dokumenterbare årstalen: 1922

Den første årstalen vi kan dokumentere, er frå 21. februar 1922, og han blei halden på eit fellesmøte med representantskapet, direksjonen og representantar for Noregs Banks distriktsavdelingar. Heile denne talen, som var på om lag tre kvarter, er trykt i årsmeldinga for 1921. Dei gode åra var over, det var deflasjon og krise både i næringslivet og for bankar, og pågangen etter hjelp frå Noregs Bank var stor. Mykje av talen var då òg konsentrert om vurderingar bak støttelåna frå banken. Rygg appellerte samtidig til måtehald i utbyteutdelinga og kritiserte skarpt bedriftsleiarar med "vidtdreven omhu for egne interesser" og "sorgløshet for bedriftens tarv". Han påpeikte på den andre sida at det var behov for effektivisering og lønnsnedgang for både arbeidarar og funksjonærar av høgare og lågare grad for å få bedriftene på fote. Nokon slåande tittel hadde ikkje årstalane; fram til midt i 50-åra er dei berre kalla "tale til Norges Banks Representantskap".

Det første årsmøtet med eksternt inviterte gjester: 1924

Meldinga for 1923 gir att årstalen med denne innleiinga: "I fællesmøte i Norges Bank den 19. februar 1924 mellem medlemmer av bankens repræsentantskap og repræsentanter for avdelingsstyrerne, til hvilket møte Stortingets præsidenter, Statsministeren og repræsentanter for Finansdepartementet, Den norske Bankforening og Centralforeningen for Norges Sparebanker var indbudt, …". Året etter er ikkje deltakarane nemnde, mens ein fotnote i 1925-meldinga spesifiserer at til årsmøtet 15. februar 1926 var dei ovannemnde, formannen i finanskomiteen og representantar for Bank- og Sparebankinspeksjonen inviterte. Seinare er det ikkje sagt noko om kven som var inviterte.

Seinare utvikling

Etter krigen blei opplegget rundt talane etter kvart utvida, dels med omsyn til talet på gjester, dels med omsyn til det tekniske opplegget. Erik Brofoss tok i bruk tittelen "Den økonomiske situasjon" i 1957, og i 1963 introduserte han figurar for å illustrere moment i talen. Det har alltid vore stor medieinteresse for dette arrangementet. Då Hermod Skånland heldt den første talen i 1986, påpeikte han at "Norges Bank har en særlig oppgave i å peke på forutsetningene for en varig balanse”, og at ”årstalen er en spesielt egnet anledning til å gjøre det”. Det gjeld framleis, på same måten som tittelen "Økonomiske perspektiver" heller ikkje er endra.